Η Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη συνεχίζει στη Ζώμινθο το έργο του συζύγου της και μας μιλά για τα νέα ευρήματα στο μινωικό ανάκτορο στις κορυφές του
Ψηλορείτη, για την εντατική δουλειά που γίνεται ώστε να αναδειχθεί το
περιβάλλον στο Ιδαίο Αντρο και, φυσικά, για το όνειρο που γίνεται
πραγματικότητα: ένα κάθε άλλο παρά συνηθισμένο επαρχιακό μουσείο
Του Παναγιώτη Γεωργουδή
Το Ψηφιακό Μουσείο των Ανωγείων που θα αναπαριστά τον πλούτο των αρχαιολογικών ευρημάτων του ανακτόρου της Ζωμίνθου, του μινωικού ανακτόρου που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 στον Ψηλορείτη, ολοκληρώνεται και θα λειτουργήσει φέτος. Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησαν σε τρεις τόμους της Αρχαιολογικής Εταιρείας τα ευρήματα και οι επιστημονικές μελέτες για το Ιδαίο Αντρο, το οποίο για πολλούς αιώνες υπήρξε διεθνές θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο.
Για όλα αυτά, αλλά και τις ανασκαφές στο ανάκτορο της Ζωμίνθου, μετά τον θάνατο του Γιάννη Σακελλαράκη, μιλήσαμε με τη σύζυγό του Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, που τις συνεχίζει. Και όχι μόνο τις ανασκαφές. Η φροντίδα του περιβάλλοντος με τη δημιουργία ενός «δάσους» στην περιοχή είναι διαρκής, ενώ τον τελευταίο χρόνο σε συνεργασία με την Εφορεία Σπηλαιολογίας το Ιδαίο Αντρο έγινε ο ευπρεπής χώρος για τον οποίο τόσο πάλεψε ο Γιάννης Σακελλαράκης.
• Ποια είναι τα σημαντικότερα φετινά ευρήματα και τι προσθέτουν στο αρχαιολογικό ψηφιδωτό της Ζωμίνθου;
«Η ανασκαφή της Ζωμίνθου προσφέρει πολλά νέα στοιχεία, που δεν αφορούν μόνο τον Ψηλορείτη, αλλά απαντούν και σε κάποια ερωτήματα της Μινωικής Αρχαιολογίας, όπως π.χ. η εύρεση ενός πολυτελούς κτιρίου στα 1.200 μ. που δεν μπορεί να είναι απλά ένας σταθμός προς το ιερό σπήλαιο. Η ανασκαφή του 2013, εκτός από την επέκταση του κεντρικού, μεγάλου και πολυώροφου κτιρίου και την ποικιλία των αρχιτεκτονικών του στοιχείων, έδωσε πλήθος ευρημάτων, που ρίχνουν φως στον χαρακτήρα του και ερμηνεύουν τη λειτουργία του, όπως π.χ. μια φορητή τράπεζα προσφορών με Ιερογλυφική Γραφή, χάλκινοι διπλοί πελέκεις κ.ά.».
• Ποια είναι η αξία και η ιδιαιτερότητα των τοιχογραφιών της Ζωμίνθου;
«Οι εκπληκτικής ποιότητας τοιχογραφίες βρέθηκαν σε θραύσματα, γι’ αυτό απαιτείται μεγάλη εργαστηριακή προσπάθεια για να συντεθούν. Τα θέματα, όμως, όπως σπείρες, φυτικά μοτίβα και πουλιά, υποδεικνύουν τι μπορούμε να περιμένουμε. Και βέβαια δείχνουν το εκλεπτυσμένο γούστο των ενοίκων του κτιρίου αυτού, που σύμφωνα με τη σύγχρονη ορολογία θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ένα μικρό μινωικό ανάκτορο στην κορυφή του Ψηλορείτη. Η έκταση του κεντρικού κτιρίου είναι περί τα 1.600 τ.μ. μέχρι σήμερα. Αλλά ένα μεγάλο τμήμα γύρω από αυτό, σύμφωνα με τις γεωμαγνητικές έρευνες που κάναμε, έχει καταστραφεί από τις γεωργικές εργασίες αλλά και από αρχαιοκαπηλίες της δεκαετίας του 1960 που έπληξαν και ένα τμήμα στο εσωτερικό του.
Η αρχιτεκτονική του κεντρικού κτιρίου είναι μεγαλοπρεπής ήδη από την περίοδο των πρώτων ανακτόρων (περί το 1900 π.Χ.) αλλά και τη δεύτερη φάση (περί το 1700 π.Χ.), όπως δείχνουν οι τοίχοι που διατηρούνται σε “πομπικούς” διαδρόμους, συνδέοντας τις διάφορες πτέρυγές του, ο φωταγωγός, οι αίθουσες τελετών ή συμποσίων αλλά και οι χώροι λατρείας με λύχνους, διπλούς πελέκεις, ειδώλια, χάλκινα ρυτά κ.λπ. Το κτίριο ήταν διώροφο, αλλά στη βόρεια και ανατολική πλευρά ήταν τριώροφο. Μέχρι τώρα έχουμε εντοπίσει εκατόν δέκα δωμάτια».
• Η Ζώμινθος λειτούργησε διαχρονικά ως πολύπλευρος κόμβος προς το Ιερό του Ιδαίου Αντρου. Ηταν ένας σταθμός; Ποια είναι η πολιτισμική της βαρύτητα;
«Ασφαλώς ήταν ένας κόμβος, αλλά δεν ήταν σταθμός. Ηταν η έδρα ενός διακεκριμένου τοποτηρητή, πιθανώς μέλους της δυναστείας της Κνωσού, η οποία διαχειριζόταν τον πλούτο του Ψηλορείτη: το μαλλί, τα βότανα, την ξυλεία κ.ά. Η θέση της είναι προνομιακή, όχι μόνο γιατί βρίσκεται κοντά σε πηγές, αλλά γιατί το χιόνι που σκεπάζει το Ιδαίο Αντρο, πολλές φορές μέχρι και το καλοκαίρι, δεν εμποδίζει την πρόσβαση στο σημείο αυτό. Οτι ήταν μόνιμη εγκατάσταση αποδεικνύεται από την αποκάλυψη εργαστηρίων αγγειοπλαστικής, ορείας κρυστάλλου, ίσως και χαλκού. Οι αρχαιοβοτανικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στους μεγάλους πίθους αποθήκευαν κριθάρι, φακή, σταφύλια, σύκα αλλά και κεχρί, που για πρώτη φορά βρίσκεται στην Κρήτη και δείχνει τη διακίνηση προϊόντων. Από την άλλη, οι οστεολογικές μελέτες δείχνουν τα ζώα που υπήρχαν στο περιβάλλον. Εκτός από τα πρόβατα, χρήσιμα για το μαλλί, υπήρχαν χοίροι, αίγαγροι, ελάφια του τύπου ντάμα ντάμα κ.ά.».
• Τι αναμένουμε προσεχώς από την αρχαιολογική σκαπάνη;
«Δεν μπορούμε να πούμε τι ακριβώς περιμένουμε, έστω και αν το φανταζόμαστε. Μια ανασκαφή επιφυλάσσει εκπλήξεις. Η σκαπάνη είναι ο καλύτερος αρχαιολόγος».
• Η δημιουργία του Ψηφιακού Μουσείου στα Ανώγεια τι ακριβώς θα προσφέρει;
«Το μουσείο (χώρος πληροφόρησης, κατά το υπουργείο Πολιτισμού) είναι απαραίτητο, δεδομένου ότι τα σημαντικά ευρήματα μεταφέρονται στο Μουσείο Ρεθύμνου, λόγω της μη ύπαρξης μόνιμου φύλακα. Εχουμε δουλέψει χρόνια για να γίνει αυτό. Θα είναι ένας μοντέρνος χώρος και όχι ένα σύνηθες επαρχιακό μουσείο. Σκοπό έχει την ανάδειξη των αρχαίων αλλά και την αναβάθμιση της περιοχής. Εστίες πολιτισμού δεν είναι μόνο τα μεγάλα μουσεία μιας χώρας. Θα πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα. Το πιο σημαντικό απ’ όλα όμως είναι ότι κυκλοφόρησαν από την Αρχαιολογική Εταιρεία οι τρεις επιστημονικοί τόμοι για το Ιδαίο Αντρο, που είχαμε δουλέψει με τον Γιάννη Σακελλαράκη. Προστέθηκαν στον τόμο “Ιδαίο Αντρο” που κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια (εκδόσεις Μίλητος) και στους πέντε τόμους για το μινωικό ιερό στα Κύθηρα, που ήταν συλλογική δουλειά. Καταλαβαίνετε, υποθέτω, ότι είμαστε από τους λίγους αρχαιολόγους που δημοσιεύουν ό,τι σκάβουν, έργο επίπονο και χρονοβόρο. Ομως μόνο έτσι δικαιώνουμε το έργο μας».
culenti@gmail.com
Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών
Δημοσιεύτηκε στις 07/02/2014
Του Παναγιώτη Γεωργουδή
Το Ψηφιακό Μουσείο των Ανωγείων που θα αναπαριστά τον πλούτο των αρχαιολογικών ευρημάτων του ανακτόρου της Ζωμίνθου, του μινωικού ανακτόρου που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.200 στον Ψηλορείτη, ολοκληρώνεται και θα λειτουργήσει φέτος. Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησαν σε τρεις τόμους της Αρχαιολογικής Εταιρείας τα ευρήματα και οι επιστημονικές μελέτες για το Ιδαίο Αντρο, το οποίο για πολλούς αιώνες υπήρξε διεθνές θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο.
Για όλα αυτά, αλλά και τις ανασκαφές στο ανάκτορο της Ζωμίνθου, μετά τον θάνατο του Γιάννη Σακελλαράκη, μιλήσαμε με τη σύζυγό του Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, που τις συνεχίζει. Και όχι μόνο τις ανασκαφές. Η φροντίδα του περιβάλλοντος με τη δημιουργία ενός «δάσους» στην περιοχή είναι διαρκής, ενώ τον τελευταίο χρόνο σε συνεργασία με την Εφορεία Σπηλαιολογίας το Ιδαίο Αντρο έγινε ο ευπρεπής χώρος για τον οποίο τόσο πάλεψε ο Γιάννης Σακελλαράκης.
• Ποια είναι τα σημαντικότερα φετινά ευρήματα και τι προσθέτουν στο αρχαιολογικό ψηφιδωτό της Ζωμίνθου;
«Η ανασκαφή της Ζωμίνθου προσφέρει πολλά νέα στοιχεία, που δεν αφορούν μόνο τον Ψηλορείτη, αλλά απαντούν και σε κάποια ερωτήματα της Μινωικής Αρχαιολογίας, όπως π.χ. η εύρεση ενός πολυτελούς κτιρίου στα 1.200 μ. που δεν μπορεί να είναι απλά ένας σταθμός προς το ιερό σπήλαιο. Η ανασκαφή του 2013, εκτός από την επέκταση του κεντρικού, μεγάλου και πολυώροφου κτιρίου και την ποικιλία των αρχιτεκτονικών του στοιχείων, έδωσε πλήθος ευρημάτων, που ρίχνουν φως στον χαρακτήρα του και ερμηνεύουν τη λειτουργία του, όπως π.χ. μια φορητή τράπεζα προσφορών με Ιερογλυφική Γραφή, χάλκινοι διπλοί πελέκεις κ.ά.».
• Ποια είναι η αξία και η ιδιαιτερότητα των τοιχογραφιών της Ζωμίνθου;
«Οι εκπληκτικής ποιότητας τοιχογραφίες βρέθηκαν σε θραύσματα, γι’ αυτό απαιτείται μεγάλη εργαστηριακή προσπάθεια για να συντεθούν. Τα θέματα, όμως, όπως σπείρες, φυτικά μοτίβα και πουλιά, υποδεικνύουν τι μπορούμε να περιμένουμε. Και βέβαια δείχνουν το εκλεπτυσμένο γούστο των ενοίκων του κτιρίου αυτού, που σύμφωνα με τη σύγχρονη ορολογία θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ένα μικρό μινωικό ανάκτορο στην κορυφή του Ψηλορείτη. Η έκταση του κεντρικού κτιρίου είναι περί τα 1.600 τ.μ. μέχρι σήμερα. Αλλά ένα μεγάλο τμήμα γύρω από αυτό, σύμφωνα με τις γεωμαγνητικές έρευνες που κάναμε, έχει καταστραφεί από τις γεωργικές εργασίες αλλά και από αρχαιοκαπηλίες της δεκαετίας του 1960 που έπληξαν και ένα τμήμα στο εσωτερικό του.
Η αρχιτεκτονική του κεντρικού κτιρίου είναι μεγαλοπρεπής ήδη από την περίοδο των πρώτων ανακτόρων (περί το 1900 π.Χ.) αλλά και τη δεύτερη φάση (περί το 1700 π.Χ.), όπως δείχνουν οι τοίχοι που διατηρούνται σε “πομπικούς” διαδρόμους, συνδέοντας τις διάφορες πτέρυγές του, ο φωταγωγός, οι αίθουσες τελετών ή συμποσίων αλλά και οι χώροι λατρείας με λύχνους, διπλούς πελέκεις, ειδώλια, χάλκινα ρυτά κ.λπ. Το κτίριο ήταν διώροφο, αλλά στη βόρεια και ανατολική πλευρά ήταν τριώροφο. Μέχρι τώρα έχουμε εντοπίσει εκατόν δέκα δωμάτια».
• Η Ζώμινθος λειτούργησε διαχρονικά ως πολύπλευρος κόμβος προς το Ιερό του Ιδαίου Αντρου. Ηταν ένας σταθμός; Ποια είναι η πολιτισμική της βαρύτητα;
«Ασφαλώς ήταν ένας κόμβος, αλλά δεν ήταν σταθμός. Ηταν η έδρα ενός διακεκριμένου τοποτηρητή, πιθανώς μέλους της δυναστείας της Κνωσού, η οποία διαχειριζόταν τον πλούτο του Ψηλορείτη: το μαλλί, τα βότανα, την ξυλεία κ.ά. Η θέση της είναι προνομιακή, όχι μόνο γιατί βρίσκεται κοντά σε πηγές, αλλά γιατί το χιόνι που σκεπάζει το Ιδαίο Αντρο, πολλές φορές μέχρι και το καλοκαίρι, δεν εμποδίζει την πρόσβαση στο σημείο αυτό. Οτι ήταν μόνιμη εγκατάσταση αποδεικνύεται από την αποκάλυψη εργαστηρίων αγγειοπλαστικής, ορείας κρυστάλλου, ίσως και χαλκού. Οι αρχαιοβοτανικές έρευνες αποδεικνύουν ότι στους μεγάλους πίθους αποθήκευαν κριθάρι, φακή, σταφύλια, σύκα αλλά και κεχρί, που για πρώτη φορά βρίσκεται στην Κρήτη και δείχνει τη διακίνηση προϊόντων. Από την άλλη, οι οστεολογικές μελέτες δείχνουν τα ζώα που υπήρχαν στο περιβάλλον. Εκτός από τα πρόβατα, χρήσιμα για το μαλλί, υπήρχαν χοίροι, αίγαγροι, ελάφια του τύπου ντάμα ντάμα κ.ά.».
• Τι αναμένουμε προσεχώς από την αρχαιολογική σκαπάνη;
«Δεν μπορούμε να πούμε τι ακριβώς περιμένουμε, έστω και αν το φανταζόμαστε. Μια ανασκαφή επιφυλάσσει εκπλήξεις. Η σκαπάνη είναι ο καλύτερος αρχαιολόγος».
• Η δημιουργία του Ψηφιακού Μουσείου στα Ανώγεια τι ακριβώς θα προσφέρει;
«Το μουσείο (χώρος πληροφόρησης, κατά το υπουργείο Πολιτισμού) είναι απαραίτητο, δεδομένου ότι τα σημαντικά ευρήματα μεταφέρονται στο Μουσείο Ρεθύμνου, λόγω της μη ύπαρξης μόνιμου φύλακα. Εχουμε δουλέψει χρόνια για να γίνει αυτό. Θα είναι ένας μοντέρνος χώρος και όχι ένα σύνηθες επαρχιακό μουσείο. Σκοπό έχει την ανάδειξη των αρχαίων αλλά και την αναβάθμιση της περιοχής. Εστίες πολιτισμού δεν είναι μόνο τα μεγάλα μουσεία μιας χώρας. Θα πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα. Το πιο σημαντικό απ’ όλα όμως είναι ότι κυκλοφόρησαν από την Αρχαιολογική Εταιρεία οι τρεις επιστημονικοί τόμοι για το Ιδαίο Αντρο, που είχαμε δουλέψει με τον Γιάννη Σακελλαράκη. Προστέθηκαν στον τόμο “Ιδαίο Αντρο” που κυκλοφόρησε πριν από δύο χρόνια (εκδόσεις Μίλητος) και στους πέντε τόμους για το μινωικό ιερό στα Κύθηρα, που ήταν συλλογική δουλειά. Καταλαβαίνετε, υποθέτω, ότι είμαστε από τους λίγους αρχαιολόγους που δημοσιεύουν ό,τι σκάβουν, έργο επίπονο και χρονοβόρο. Ομως μόνο έτσι δικαιώνουμε το έργο μας».
culenti@gmail.com
Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών
Δημοσιεύτηκε στις 07/02/2014
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire