Μύθοι και αλήθειες για την υγεία

Υπάρχουν λέξεις και έννοιες που ενδεχομένως έχουν παρερμηνευτεί προκαλώντας παρανοήσεις που βλάπτουν την υγεία μας; Σίγουρα ναι, απαντούν οι ειδικοί και βάζουν τα πράγματα στη θέση τους.

Του Ανδρέα Ζουρδού*
Η ελευθερία της σκέψης είναι μία ψευδαίσθηση χωρίς την ελευθερία του λόγου. Ο λόγος και η χρήση του είναι αυτή που κατευθύνει τις σκέψεις μας, και όταν χρησιμοποιούμε τις λάθος λέξεις για λάθος λόγους, τότε χωρίς να το ξέρουμε … γινόμαστε παράλογοι ενώ έχουμε την ψευδαίσθηση πως σκεφτόμαστε ελεύθερα. Συγκέντρωσα μερικές εκφράσεις ή λέξεις οι οποίες θέλουν, για να το θέσω ήπια, διευκρίνιση και ένα σχετικό ξεδιάλυμα:
Ιδανικό βάρος: Ένας 100% μαρκετίστικoς όρος. Η έκφραση “ιδανικό βάρος” δεν υπάρχει σε καμία μελέτη και σε κανένα πανεπιστημιακό βιβλίο.
Όπως έχω αναφέρει στο παρελθόν, οι παχύσαρκοι δεν είναι άρρωστοι, η παχυσαρκία μπορεί να είναι μία μεταβολικά υγιής κατάσταση, όπως και το βάρος σε ένα φυσιολογικό εύρος να μην λέει απολύτως τίποτα για την κατάσταση υγείας ενός ατόμου. Υπάρχουν αρκετοί παχύσαρκοι χωρίς μεταβολικά προβλήματα (όπως υψηλό σάκχαρο, τριγλυκερίδια κτλ) και υπάρχουν άνθρωποι με κανονικό βάρος που είναι σε προδιαβητικό στάδιο.
Μεταβολική προπόνηση: Δεν ξέρω ποια προπόνηση δεν είναι μεταβολική. Νομίζω ότι αυτός ο μαρκετίστικός όρος αναδύθηκε από τα γυμναστήρια. Όλες οι μορφές γυμναστικής είναι “μεταβολικές” γιατί γίνονται κάποιες αντιδράσεις κατά την διάρκεια της άσκησης. Δεν υπάρχει μη-μεταβολική προπόνηση.
Βιολογικός κύκλος θρέψης: Συνάντησα αυτόν τον πομπώδη όρο σε φυλλάδιο από κέντρο “δυσανεξίας” και διάγνωσης αλλεργιών, και λίγο πιο κάτω υπήρχαν οι τροφές που πρέπει να προτιμώνται. Έχω αναφερθεί και παλιότερα σε αυτές τις απάτες. Αν κάτι ακούγεται επιστημονικό δεν είναι απαραίτητα. Θρέψη γίνεται μόνο στα έμβια όντα, οπότε το “βιολογικός” είναι αυτονόητο. Στα νεκρά ζώα δεν υφίσταται θρέψη. Επιπλέον η θρέψη δεν περιγράφεται με κύκλο ή κάποιο άλλο σχήμα.
Λιποδιαλύτης: Η λέξη “λιποδιαλύτης” είναι ένας 100% μαρκετίστικος όρος που χρησιμοποιείται κυρίως στα περιοδικά του fitness και στα καταστήματα συμπληρωμάτων. Το λίπος δεν “διαλύεται”, κινητοποιείται ή τέλος πάντων καίγεται ως καύσιμο. Υπάρχουν ουσίες που ευνοούν την καύση του, όπως η καφεΐνη, η οποία είναι το κύριο συστατικό του μέσου “λιποδιαλύτη” που υπάρχει στα φαρμακεία. Συνήθως είναι και το μόνο τεκμηριωμένο πως αυξάνει την καύση του λίπους. Η ίδια ακριβώς χημική ουσία βρίσκεται στον καφέ, και αν βοηθούσε τότε όλοι όσοι πίνουν καφέ θα ήταν αδύνατοι.
Σπιτικό φαγητό: Κατ’ αρχήν πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι το σπιτικό φαγητό είναι το αγαπημένο μου γιατί η μητέρα μου, εκτός των άλλων, είναι μία εξαιρετική μαγείρισσα. Τίποτα δεν συγκρίνεται με μία μακαρονάδα με κόκκινη σάλτσα, μοσχάρι και τυρί φτιαγμένο από τα χέρια της! Οι περισσότεροι από εμάς έχουν ένα συναισθηματικό δέσιμο με το σπιτικό φαγητό και αυτό είναι φυσιολογικό και ανθρώπινο, αφού συνδυάζει την θαλπωρή του οικείου περιβάλλοντος με αγαπημένα πρόσωπα. Παρ΄ όλα αυτά, οι θερμίδες είναι θερμίδες και το σώμα μας δεν καταλαβαίνει πού τις τρώμε. Είτε μας αρέσει είτε όχι, σπιτικό φαγητό δεν σημαίνει εξ ορισμού υγιεινό και πως μπορούμε να φάμε όσο θέλουμε. Το θετικό του σπιτικού φαγητού είναι πως έχει αρκετή προοπτική να μας βοηθήσει,αφού μπορούμε να ρυθμίσουμε τις συνθήκες που τρώμε. Θα αναφερθώ στο μέλλον πιο αναλυτικά.
Υπογλυκαιμία: Η έκφραση ” έχω μία υπογλυκαιμία, πρέπει να φάω κάτι” ακούγεται αρκετά τελευταία. Γι’ αυτό δεν φταίει μόνο ο κόσμος. Υπάρχει τεράστια παραπληροφόρηση για αυτό το θέμα. Το σάκχαρο του αίματος κρατιέται πάντα σε ένα πολύ κλειστό και ρυθμισμένο εύρος, ανεξαρτήτως συχνότητας γευμάτων, μέσω της διαδικασίας της γλυκονεογένεσης. Τα συχνά γεύματα είναι μία συνήθεια που μπορεί να βοηθήσει κάποιους, αλλά ούτε αυξάνουν το μεταβολισμό, ούτε σε περίπτωση που δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά γεύματα θα πάθουμε υπογλυκαιμία! Η παροδική δυσφορία της πείνας δεν πρέπει να συγχέεται με την υπογλυκαιμία.
Τροφές για διαβητικούς: Οι τροφές για διαβητικούς είναι ένα παραμυθάκι που έπλασε η βιομηχανία τροφίμων ώστε να προσελκύσει αυτήν την ευαίσθητη ομάδα ανθρώπων. Πάλι βλέπουμε το φαινόμενο που λέγεται “φωτοστέφανο υγείας”. Με άλλα λόγια ο διαβητικός νομίζει πως μπορεί να καταναλώσει περισσότερο από ένα συγκεκριμένο τρόφιμο (συνήθως γλυκό) γιατί έχει την εντύπωση πως “κάνει καλό”. Και αυτό σίγουρα δεν βοηθά στον έλεγχο του διαβήτη.
"Όλα είναι στο μυαλό": Δεν θα αναφερόμουν σε αυτήν την φράση αλλά πρόσφατα δέχτηκα ένα σχετικό chain mail. Σε αυτό υποστηριζόταν πως ο καρκίνος είναι μία ασθένεια που είναι αποτέλεσμα της κακής ψυχολογίας. Πολύ συχνά το ακούω και για διατροφικά ζητήματα. Σίγουρα η καλή ψυχολογία (ή πιο ορθά όπως μας επισημαίνει και ο ψυχολόγος Αργύρης Μπίρης, η καλή-κακή ψυχολογική-συναισθηματική-βιοψυχοκοινωνική κατάσταση) βοηθά την διατροφή μας, αλλά δεν είναι το παν. Μπορούμε να έχουμε υγιεινές διατροφικές συνήθειες ακόμα και όταν δεν νιώθουμε τέλεια. Και αυτό, κατά την γνώμη μου, είναι η πιο ρεαλιστική αντιμετώπιση. Το “όλα είναι στο μυαλό” είναι το αντίστοιχο του “είμαστε ότι τρώμε” στην ψυχολογία. Κατά την γνώμη μου, είμαστε υπερβολικά σύνθετοι για να λέμε ότι “όλα είναι στο μυαλό” ή πως “είμαστε ότι τρώμε. Ενδεχομένως η κακή ψυχολογία να συνεισφέρει στον καρκίνο ή σε άλλες ασθένειες. Αλλά το να λέμε ότι η ψυχολογία είναι η μόνη αιτία που κάποιος νοσεί από καρκίνο είναι πολύ πιο λάθος από το να λέμε ότι δεν παίζει κανένα ρόλο. Όχι δεν είναι όλα στο μυαλό και όχι, δεν είμαστε ότι τρώμε.
Ενεργοποίηση μεταβολισμού: Ο μεταβολισμός είναι το σύνολο χημικών αντιδράσεων ενός οργανισμού. Ας πούμε ότι είναι το δάσος, και οι επιμέρους αντιδράσεις τα δέντρα. Δεν έχει κουμπάκι “on-off” εκτός και αν μιλάμε για κάποιον νεκρό που ανασταίνεται. Φυσικά εκεί η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά. Την έκφραση “ενεργοποιήση μεταβολισμού” δεν θα την ακούσετε σε κανένα επιστημονικό πλαίσιο, σε κανένα πανεπιστημιακό βιβλίο και σε καμία μελέτη. Επίσης εδώ κολλάνε και άλλες εκφράσεις όπως “ρύθμιση του μεταβολισμού” ή “ξυπνά τον μεταβολισμό” . Είναι προφανές πως εδώ ο μεταβολισμός χρησιμοποιείται ως αποδιοπομπαίος τράγος για το επιπλέον βάρος, αλλά και ως Δούρειος Ίππος για marketing.
Συμπέρασμα
Όπως λέει η παροιμία "η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει". Η χρήση, ή μη, συγκεκριμένων λέξεων μπορεί να μας δώσει προειδοποιητικά σινιάλα για το αν η πηγή πληροφόρησής μας βασίζεται στην πραγματικότητα ή έχει σκοπό να μας εξαπατήσει. Επειδή ο περισσότερος κόσμος θέλει να χάσει βάρος χωρίς κόπο πολλοί υπόσχονται εύκολες λύσεις ή πουλούν επιστημοσύνη. Δεν χρειάζεται να αφήσουμε κατά μέρος το marketing για να δούμε αν κάτι πραγματικά δουλεύει δοκιμάζοντας το. Το ίδιο το marketing πολλές φορές κάνει την δουλειά αυτή από μόνο του, αρκεί να ξέρουμε να το αποκρυπτογραφήσουμε.

* Διατροφολόγος-Διαιτολόγος

Πηγή: www.clickatlife.gr
Δημοσιεύτηκε στις 01/02/2012