Η γεωπολιτική της ενέργειας στην πρώτη γραμμή της διεθνούς ατζέντας

 Η «νέα Ψωροκώσταινα» του 21ου αιώνα…και το γεωστρατηγικό παιχνίδι 

Ζέζα Ζήκου

O πειρασμός να θεωρήσει κανείς την εξωτερική πολιτική παράρτημα της ψυχιατρικής, όπως είχε πει ο Χένρι Κίσινγκερ, είναι πάντα μεγάλος. Η απάντηση δεν είναι προφανώς εύκολη. Ο Βενιζέλος και ο Ατατούρκ, οχτώ μόλις χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατάφεραν να συνάψουν ένα ελληνοτουρκικό σύμφωνο ειρήνης και φιλίας. Ο Γιώργος Παπανδρέου, προφανώς, πιστεύει ότι έχει με τον Ερντογάν μια παρόμοια ευκαιρία. Από κοντά οι μεταλλαγμένοι Πασόκοι και οι καθεστωτικές ακαδημαϊκές απόψεις της «σύνεσης» και του νεοταξικού «ρεαλισμού».
Το διογκωμένο εγώ του Έλληνα πρωθυπουργού και ο τρόπος της «μυστικής διπλωματίας» του οδηγούν αναπόφευκτα σ’ έναν επαίσχυντο συμβιβασμό. Από το «σύνδρομο Βενιζέλου» υπέφεραν και οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί, ωστόσο όμως έμπειροι και σοφοί διπλωμάτες –οι πρώην υπουργοί Εξωτερικών κύριοι Κάρολος Παπούλιας, Πέτρος Μολυβιάτης και οι πρέσβεις κύριοι Στοφορόπουλος, Δούντας, Θεοδωρόπουλος– απέτρεπαν τις ύπουλες και απατηλές ευκαιρίες.

Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ανεχόμενος στην πράξη τις έρευνες του «Πίρι Ρέις» σε δυνάμει ελληνική ΑΟΖ, που έγιναν πέρσι την άνοιξη, ουσιαστικά ανέχεται την υπονόμευση νόμιμων ελληνικών δικαιωμάτων. Είναι στο χέρι του να διαψεύσει όλους σχεδόν τους Έλληνες που ισχυρίζονται ότι οι τουρκικές προκλήσεις λειτουργούν σαν εμβρυουλκός για την απόσπαση μιας συμφωνίας «συνεκμετάλλευσης», όπως επιδιώκουν και η Άγκυρα και η Ουάσιγκτον. Και μέσα σε όλα αυτά, προέκυψαν τα κοιτάσματα φυσικού αερίου ή και πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κύπρου, Ισραήλ, Καστελόριζου και δεν αποκλείεται η επίσκεψη της κυρίας Μέρκελ στη Λευκωσία να σχετίζεται με αυτό.
Τώρα που η Κύπρος αποφάσισε θαρραλέα να οριοθετήσει την ΑΟΖ της με αυτή του Ισραήλ, δεν υπάρχει πλέον καμία δικαιολογία για την Ελλάδα να μην κάνει το ίδιο. Μια σπουδαία στρατηγική του αείμνηστου Τάσσου Παπαδόπουλου, μετά το ιστορικό «Όχι» στο κατάπτυστο και ύπουλο Σχέδιο Ανάν. Η Τουρκία προσπαθεί για πολύ καιρό τώρα να πείσει τη διεθνή κοινότητα ότι η περιοχή ανάμεσα στο Καστελόριζο, την Κρήτη και την Κύπρο είναι μέρος της τουρκικής ΑΟΖ. Αυτό αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση όλων των κανόνων του Δικαίου της Θάλασσας.
Αιώνες μοιάζουν να έχουν περάσει από τη δεκαετία του ’90, όταν κυριαρχούσε η ιδέα της παγκοσμιοποιημένης Νέας Οικονομίας, μιας οικονομίας άυλης, στηριγμένης στην Πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες και τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, που θα μας απάλλασσε από τις «παλιές» συγκρούσεις για τις πρώτες ύλες. Η πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα αρχίζει να μοιάζει με την αρχή του 20ού, με τη γεωπολιτική της ενέργειας στην πρώτη γραμμή της διεθνούς ατζέντας.
Το γεωστρατηγικό παιχνίδι, εξαιρετικά περίπλοκο πάντα, έχει πάρει νέα δυναμική μετά την τουρκοϊσραηλινή ρήξη. Στρατηγικές ισορροπίες αναζητεί ο Μπαράκ Ομπάμα, καθώς προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο Ισραήλ και στην Τουρκία, δύο στρατηγικούς συμμάχους των ΗΠΑ στην ευρύτερη Μέση Ανατολή όπου διακυβεύονται οι προτεραιότητες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής: από την καταπολέμηση της Αλ Κάιντα και της διεθνούς τρομοκρατίας, έως την επίλυση του Παλαιστινιακού, την απόσυρση από το Ιράκ και την αποτροπή απόκτησης πυρηνικών όπλων από το Ιράν.
Στο γεωστρατηγικό παιχνίδι περιλαμβάνεται ο ρόλος της Τουρκίας ως χώρας που γειτνιάζει με το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία, αλλά και ως «γέφυρας» προς το μουσουλμανικό κόσμο, ενώ, από την άλλη, ουδείς πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να αγνοήσει την καθοριστική επιρροή του εβραϊκού λόμπι. Η αμερικανική διπλωματία στην περιοχή επένδυε στη διατήρηση καλών σχέσεων μεταξύ Τελ Αβίβ και Άγκυρας, κάτι όμως που δεν υφίσταται πλέον. Ο Αριέλ Σαρόν, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, σε μια διάλεξή του για την ασφάλεια του Ισραήλ, είχε εντάξει την Τουρκία στον τρίτο κύκλο των απειλών που θα αντιμετώπιζε η χώρα του, αλλά ήταν ο μόνος.
Η Τουρκία συνάπτει συμφωνία συνεργασίας με το ιρανικό καθεστώς του Αχμαντινετζάντ, προσεταιρίζεται τη Συρία, απλώνει δίχτυ προστασίας τού υπό ισραηλινή κατοχή παλαιστινιακού πληθυσμού και προετοιμάζει το ρόλο που θα παίξει στο Ιράκ μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων. Διευρύνει, δηλαδή, τη σφαίρα επιρροής της προς τη Μέση Ανατολή, αποσπώντας την υποστήριξη τόσο των αραβικών καθεστώτων όσο και των μουσουλμανικών πληθυσμών. Το Ισραήλ επιδιώκει γεωστρατηγικό βάθος, το οποίο μέχρι πέρσι του παρείχε η Τουρκία, προκειμένου να διεξάγει τις απαραίτητες για την ασφάλειά του αεροναυτικές ασκήσεις και βεβαίως τη σύναψη συμμαχιών με γειτνιάζουσες μη μουσουλμανικές χώρες, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος.
Στην περιοχή διαμορφώνονται νέα γεωπολιτικά δεδομένα, με συνέπεια οι πιέσεις προς την Ελλάδα για συμφωνία «συνεκμετάλλευσης» του Αιγαίου με την Τουρκία και για ενίσχυση της στρατηγικής συνεργασίας με το Ισραήλ να κορυφωθούν κατά την επίσκεψη της Χίλαρι Κλίντον, την οποία επιθυμεί να πραγματοποιήσει στην Αθήνα στις αρχές Φεβρουαρίου μαζί με μεγάλη αντιπροσωπία του αμερικανοεβραϊκού λόμπι.
Δημοσιεύτηκε στο  περιοδικό Επίκαιρα: 20/01/2011