Ένας μεγάλος της διασποράς

Σαν Σήμερα (27-01-1970 )
31 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα

Σταματήστε το slideshow

Ο Στρατής Τσίρκας (1911-1970).

Από τους σημαντικότερους πεζογράφους της νεοελληνικής πεζογραφίας, ο Στρατής Τσίρκας ή Γιάννης Χατζηανδρέας(1911), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, εντυπωσιάζει με το πλάτος του έργου του και το βάθος του στοχασμού του.

Ιστορικά, τοποθετείται ανάμεσα στη μεσοπολεμική και μεταπολεμική γενιά και το έργο του συνδέεται άμεσα με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και τη γενέτειρά του, το Κάιρο, στις οποίες πήρε ενεργό μέρος.

 

Η γλώσσα του, η τεχνική του, το ύφος του, η δύναμη της αφήγησής του είναι οι βασικές αρετές του. Ασχολήθηκε με την ποίηση, το δοκίμιο, το διήγημα και το μυθιστόρημα, καθώς και με μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών. 

Το σημαντικότερο έργο του είναι η τριλογία «Ακυβέρνητες Πολιτείες» (Λέσχη 1960, Αριάγνη 1962, Η Νυχτερίδα 1965). Αυτό το έργο καθιέρωσε τον Τσίρκα ως μυθιστοριογράφο. Μέσα σε αυτό το έργο περνά η εικόνα της Αιγύπτου και των Ιεροσολύμων.

Στο μυθιστόρημα «Αριάγνη» οι πολιτικές συγκρούσεις, το ελληνικό στοιχείο των παροικιών, καθώς και το κοσμοπολίτικο κλίμα της Μέσης Ανατολής κυριαρχούν. Εδώ βρίσκουμε αναφορές στις συνήθειες φιλοξενίας, τις συνήθειες της καθημερινής ζωής, την διατροφή τους. «Για χάρη του ξένου η Αριάγνη μαγείρεψε μοσχαράκι λεμονάτο με πράσινες ελιές, τσακιστές.

Το τραπέζι ήταν στρωμένο στο βάθος του αντρέ(=είσοδος), κάτω από τα τρία παράθυρα. Ένας κίτρινος κλαδωτός μουσαμάς χρησίμευε για τραπεζομάντιλο.»… «Γρήγορα όμως κατάλαβε πως το κρέας δευτεριάτικα ήτανε για χάρη του ξένου και κατσούφιασε. Τα κορίτσια το μεσημέρι το περνούσαν στο πόδι με τίποτε σάντουιτς που αγόραζαν απ' τους μπουφέδες κοντά στο γραφείο τους, για να μην κάνουν τόσο δρόμο πηγαινέλα και κουράζονται».

Η ετερότητα υποδηλώνεται έντονα στις σχέσεις των διαφορετικών λαών που ζουν στην Αίγυπτο.  Οι κοινωνικοί αγώνες συναντούν τη διαφορετική αντιμετώπιση του ενός λαού από τον άλλον. «Δεν προσπαθήσατε να τραβήξετε στην απεργία και τους μπαρμπερίνους; ρώτησε ο ξένος.» … «Εδώ δεν είναι Ελλάδα. Ο ντόπιος θέλει κουρμπάτσι ( = μαστίγιο) για να σε φοβάται, αλλιώς χάθηκες»

Πολιτική δράση
«Κατέγραψα τα γεγονότα όπως ακριβώς τα έζησα. Η συνείδησή μου δεν είναι καπέλο, να την πάρω απ' το ένα καρφί να την κρεμάσω στο άλλο».
Το 1935 εντάχτηκε στην αντιφασιστική οργάνωση Ligue Pacifiste και ίδρυσε μαζί με τον Θεοδόση Πιερίδη την Αντιφασιστική Πρωτοπορία. Δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την Αντιγόνη Κερασσώτη. Από το 1939 ως το 1963 έζησε στην Αλεξάνδρεια και εργάστηκε ως διευθυντής βυρσοδεψείου. Το 1943 έγινε καθοδηγητικό στέλεχος του Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου.

Στην περίοδο αυτή τοποθετείται η γνωριμία του με το Γιώργο Σεφέρη. Σημαντική αποδείχτηκε και η γνωριμία του παλιότερα με τον Κωνσταντίνο Καβάφη, το 1930. Το 1961 διαγράφτηκε από το Κ.Κ.Ε., καθώς αρνήθηκε να αποκηρύξει το έργο του Η Λέσχη. Το 1963 έφυγε για την Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του, στις 27 Ιανουαρίου του 1970.