Το επιδοτούμενο από την αμερικανική κυβέρνηση ρύζι που ερχόταν στην Αϊτή κατέστρεψε οικονομικά τους ντόπιους παραγωγούς

Αϊτή
Ανθρωποι στη λάσπη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΤΑΦΗΣ

Αϊτή, ένας χρόνος μετά τον καταστροφικό σεισμό. Πολιτική αστάθεια και ασθένειες, ένας εξαθλιωμένος λαός που αναζητεί μέσα επιβίωσης ακόμη και στα πλέον παράξενα μέρη. Ο φωτογράφος του ΒΗΜagazino Γιώργος Μουτάφης βρέθηκε στη φτωχότερη χώρα του δυτικού ημισφαιρίου. Και στα ερείπια του Πορτ-ο-Πρενς κατέγραψε με τον φακό του την παρασκευή μπισκότων από λάσπη. Είναι και αυτή μια λύση...

Στην Αϊτή οι αγρότες κατά το παρελθόν παρήγαν ρύζι καλύπτοντας τις ανάγκες ολόκληρης της χώρας. Ωστόσο τα πολιτικά συμφέροντα, οι συγκρούσεις για τις εκτάσεις γης – καθώς δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας για τις αγροτικές περιοχές –, η κατακόρυφη αύξηση της τιμής των λιπασμάτων και η κακή κατάσταση του δικτύου ύδρευσης είχαν ως αποτέλεσμα να αρχίσουν οι εισαγωγές ρυζιού.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και εν μέσω πολιτικής αστάθειας, ο συνδυασμός της απελευθέρωσης των τιμών με τη μείωση των δασμών αύξησε κατακόρυφα τις εισαγωγές από γειτονικά κράτη. Παράλληλα το επιδοτούμενο από την αμερικανική κυβέρνηση ρύζι που ερχόταν στην Αϊτή κατέστρεψε οικονομικά τους ντόπιους παραγωγούς, οι οποίοι δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν τις τιμές.

Το αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή του αγροτικού πληθυσμού της Αϊτής, μέρος του οποίου μετακινήθηκε σε ένα προάστιο του Πορτ-ο-Πρενς σε οικήματα που προορίζονταν αρχικά για εργατικές κατοικίες, στην «Πόλη του Ηλιου» (Cite Soleil), όπως την ονόμασαν μερικά χρόνια αργότερα. Μια παραγκούπολη που στοιβάζει κατ’ εκτίμηση 200.000 με 400.000 κατοίκους, χωρίς αποχετευτικό δίκτυο ή ηλεκτρικό ρεύμα. Τα Ηνωμένα Εθνη κάνουν λόγο για μια από τις πιο επικίνδυνες γειτονιές του πλανήτη όπου δρουν ανεξέλεγκτα ένοπλες συμμορίες. Οι εξεγέρσεις και οι ένοπλες συγκρούσεις συχνά ξεκινούν από αυτήν και άλλες παραθαλάσσιες παραγκουπόλεις που υπάρχουν σε όλη τη χώρα και έχουν συνολικό πληθυσμό 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους, στην πλειονότητά τους πρώην αγρότες.

Εναν χρόνο μετά τον καταστροφικό σεισμό που άφησε πίσω του 230.000 νεκρούς και περισσότερους από ένα εκατομμύριο αστέγους και παρά τα εκατομμύρια δολάρια που στάλθηκαν από τη Διεθνή Κοινότητα ως οικονομική βοήθεια, το Πορτ-ο-Πρενς συνεχίζει να θυμίζει βομβαρδισμένο τοπίο με περισσότερους από 500 καταυλισμούς, οι κάτοικοι των οποίων ζουν χωρίς πρόσβαση σε περίθαλψη, ηλεκτρικό ρεύμα και πόσιμο νερό. Το ποσοστό ανεργίας αγγίζει σήμερα το 75%. Οι «τυχεροί» δουλεύουν για ένα μεροκάματο περίπου 2 δολαρίων τη στιγμή που ένα πιάτο ρύζι κοστίζει 1,30 δολάρια.

Ο έλληνας γιατρός και φιλόσοφος της αρχαιότητας Γαληνός ήταν από τους πρώτους που καταγράφηκε στην Ιστορία να χρησιμοποιεί το χώμα για να γιατρεύει τις πληγές, τον 2ο αιώνα μ.Χ. Στις μέρες μας, όμως, εν έτει 2011, κάποιοι χρησιμοποιούν το χώμα για να γιατρέψουν την πείνα τους. Ο 22χρονος Τζον αποφυλακίστηκε πρόσφατα από την κατεστραμμένη πλέον φυλακή του Πορτ-ο-Πρενς. Ζει με τη γυναίκα του Ναϊτές και τον ενός έτους γιο τους σε ένα σπίτι 3x3 φτιαγμένο από λαμαρίνες στην Πόλη του Ηλιου. Καθημερινά βοηθάει τη μητέρα του στη μικρή επιχείρηση που έχουν στήσει: Φτιάχνουν μπισκότα από χώμα, τα οποία πουλάνε στην αγορά. Κοσκινίζουν το χώμα, ρίχνουν αλάτι – και όποτε έχουν και λίγο βούτυρο –, πλάθουν τα κουλούρια και τα απλώνουν στον δρόμο για να τα στεγνώσει ο ήλιος: Αυτά είναι τα περίφημα μπισκότα «Terre». Η τιμή ενός μπισκότου Τerre είναι περίπου έξι λεπτά, δεν είναι λίγοι όμως εκείνοι που αδυνατούν να πληρώσουν ακόμη και αυτό το ποσό και, προκειμένου να ξεγελάσουν την πείνα της οικογένειάς τους, αγοράζουν τα μπισκότα βερεσέ.

Μέσα σε όλες τις καταστροφικές συνέπειες του σεισμού, η Αϊτή καλείται να αντιμετωπίσει ακόμη έναν εχθρό τους τελευταίους δύο μήνες, τη χολέρα, η οποία ήδη έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 3.000 ανθρώπους και έχει προσβάλει άλλους 150.000, εκ των οποίων οι 80.000 χρειάστηκαν νοσηλεία. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, σύντομα ο αριθμός των ανθρώπων που θα προσβληθεί από τη χολέρα θα αγγίξει τις 400.000. Η ασθένεια προκαλεί αφυδάτωση και πυρετό και μεταδίδεται από μολυσμένη τροφή ή νερό. Αρκετοί ντόπιοι προσπάθησαν να επιρρίψουν ευθύνες στην αποστολή των Ηνωμένων Εθνών που βρίσκεται στην Αϊτή, θεωρώντας ότι στρατιώτες από το Νεπάλ είναι υπεύθυνοι για τη μετάδοση του ιού, αν και οι επιδημιολόγοι δεν επιβεβαιώνουν κάτι τέτοιο. Κάποιοι άλλοι προτιμούν μια πιο... επιστημονική προσέγγιση και υποστηρίζουν ότι για την εξάπλωση της χολέρας ευθύνονται ιερείς βουντού, με αποτέλεσμα να δρουν αναλόγως: Τις τελευταίες εβδομάδες βρέθηκαν σχεδόν 40 ιερείς δολοφονημένοι...

Η χώρα αυτήν τη στιγμή βρίσκεται σε πολιτική αστάθεια, καθώς τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των εκλογών της 28ης Νοεμβρίου επανέφεραν στη χώρα ταραχές και συγκρούσεις. Η Μιρλάντ Μανιγκάτ, που φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της χώρας, προηγείται, με τον Ζιντ Σελεστάν – εκλεκτό του απερχόμενου προέδρου Ρενέ Πρεβάλ – να ακολουθεί και τον έντονα διαμαρτυρόμενο Μισέλ Μαρτελί να έρχεται τρίτος στην καταμέτρηση. Ο δεύτερος γύρος είναι προγραμματισμένος για τις 16 Ιανουαρίου (αν και είναι πιθανόν να αναβληθεί), ενώ ήδη βρίσκονται στην Αϊτή διεθνείς παρατηρητές ώστε να επαληθεύσουν τα έντονα αμφισβητούμενα εκλογικά αποτελέσματα του πρώτου γύρου.

Σε μια χώρα όπου δραστηριοποιούνται δεκάδες μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπου το πολιτικό σύστημα αναζητεί την ταυτότητά του και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο απέτυχε, χιλιάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους και ξυπόλυτα παιδιά με πρησμένη κοιλιά, ψάχνουν τροφή. Στην Αϊτή τα μπισκότα έχουν άλλη γεύση, δεν μυρίζουν σαν τα δικά μας, δεν έχουν ζάχαρη, κρέμα γάλακτος ή λαχταριστή σοκολάτα. Χώμα, νερό και αλάτι είναι τα μόνα συστατικά τους...

Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 535, σελ. 32-37, 16/01/2011.