Γεωπολιτικές ανατροπές στη Μέση Ανατολή

Του Χριστόδουλου Γιαλλουρίδη*

Η τραγωδία της Συρίας κορυφώνεται, το δράμα δεν έχει τέλος ούτε στο ανθρώπινο, ούτε στο πολιτικό επίπεδο, γιατί ακριβώς η σύγκρουση στη Συρία δεν είναι εθνική αποκλειστικά, ούτε καν Αραβική και μόνο, αλλά έχει παγκόσμιες διαστάσεις, ιδιαίτερα εμφανείς σε πρώτο στάδιο στις περιφερειακές αλλαγές που επέρχονται. Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, το οποίο βρίσκεται ούτως ή άλλως στο τέλος του, ακόμα και αν επιβιώσει για ένα χρονικό διάστημα, επιφέρει αλλαγές στον γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής, με επιπτώσεις στους περιφερειακούς και διεθνείς συσχετισμούς και στις ισορροπίες συμφερόντων και ισχύος.

Η πρώτη επίπτωση της κατάστασης που επικρατεί σήμερα είναι η διαρκής αστάθεια, πολιτική και ευρύτερη στο χώρο της Συρίας και οι μεταβολές που επέρχονται στις σχέσεις του χώρου με τις περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία και το Ιράν.
Αυτό που συμβαίνει είναι η ανάπτυξη σε πρώτο στάδιο του κουρδικού ζητήματος, το οποίο αναδεικνύεται σταδιακά και πάλι σε μείζον ζήτημα της περιοχής, στον βαθμό που η συριακή εθνική δομή περιλαμβάνει κούρδους, χριστιανούς και μουσουλμάνους διαφόρων δοξασιών, οι οποίοι βρίσκονται σε αντιπαράθεση μεταξύ τους, υπερασπιζόμενοι ή συγκρουόμενοι με το καθεστώς, διευρύνοντας τη σύγκρουση εκτός συνόρων.
Αυτό συμβαίνει με την τουρκική μειονότητα στη Συρία, η οποία αξιοποιεί την ευκαιρία προβολής των δικών της εθνικών διεκδικήσεων, εναρμονιζόμενη συγκρουσιακά με τις υπόλοιπες κουρδικές περιοχές, προκαλώντας έτσι παραστάσεις απειλής, κυρίως προς την Τουρκία, η οποία συνορεύει και ως βόρειο Κουρδιστάν με τις εν λόγω κουρδικές περιοχές. Αυτή η διάσταση του κουρδικού ζητήματος στο πλαίσιο της συριακής κρίσης, η οποία δεν είναι ανεξάρτητη με την υποστήριξη που δίνει σταθερά και επίσημα η Τουρκία προς τους αντικαθεστωτικούς της Συρίας, μετατρέπει μια εσωτερική κρίση του συριακού καθεστώτος σε διεθνή σύγκρουση και αντιπαράθεση, η οποία μπορεί να προσλάβει διεθνείς διαστάσεις στον βαθμό που οι παράγοντες που παρεμβαίνουν στην περιοχή ανήκουν στις Μεγάλες Δυνάμεις της σύγχρονης διεθνούς πολιτικής, όπως είναι η Ρωσία, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ. Αυτές οι δυνάμεις δεν έχουν ταυτόσημα συμφέροντα αλλά εν πολλοίς αντιτιθέμενα και παρεμβαίνουν στην περιοχή, όχι μόνο πολιτικά αλλά εμμέσως και στρατιωτικά υποστηρίζοντας την μία ή την άλλη πλευρα της Συριακής σύγκρουσης, ενώ παράλλληλα η Τουρκία και το Ιράν ως περιφερειακές Μεγάλες Δυνάμεις εκδηλώνουν εδώ και καιρό, κατά τρόπο άμεσο και ενεργό, τα συμφέροντα και τις πολιτικές τους στη συριακή κρίση. Η περίπτωση της Τουρκίας αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο βαθμό που η τουρκική εμπλοκή τούτες τις μερες περιπλέκεται αφού, πέραν της υποστήριξης των αντικαθεστωτικών, η οποία παρέχεται αφειδώς από την Άγκυρα, η Τουρκία αποκτά πρόβλημα στα σύνορά της, ακριβώς γιατί χειραφετήθηκαν οι Κούρδοι της Συρίας, οι οποίοι διαβιούν ως μειονότητα σε συμπαγή εδαφική ζώνη μεταξύ των συριακών και των τουρκικών συνόρων, συνδέονται με τους Κούρδους του Ιράκ και επηρεάζουν σαφώς τις εξελίξεις στο τουρκικό Κουρδιστάν, δηλαδή στο βόρειο Ιράκ. Η Τουρκία αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο σήμερα να βρεθεί ξαφνικά με μια ενεργοποιημένη δική της εσωτερική κρίση, όπως είναι η κουρδική, εκεί που πήγε να προκαλέσει ανατροπή καθεστώτος στη Συρία και να εγκαταστήσει ένα απολύτως στα συμφέροντα της προσκείμενο και ελεγχόμενο καθεστώς Σουνιτών και Μουσουλμάνων στη Δαμασκό. Αυτό το οποίο μπορεί να συμβεί είναι να έχουμε μία επανανάφλεξη του κουρδικού ζητήματος σε διαστάσεις στρατιωτικής σύγκρουσης, όπου η κουρδική εθνότητα στο Ιράκ, τη Συρία και την Τουρκία, να διεκδικήσουν στο πλαίσιο όλων αυτών των ανατροπών που επέρχονται, το δικό τους κουρδικό κράτος. Αυτό θα οδηγούσε πλέον την Τουρκία σε μια πολεμική αναμέτρηση που θα αποδυνάμωνε σημαντικά το σύστημα επιρροής, περιφερειακής και διεθνούς του τουρκικού κράτους, όπως το οραματίστηκε ο Νταβούτογλου.
*Ο Χριστόδουλος Κ. Γιαλλουρίδης είναι Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. 

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος

Δημοσιεύτηκε στις 05/08/2012