Λήμματα - Ανάθεμα, απροσωπεία, παράπονο, συμπτώσεις, υστερόγραφο

Βασίλης Παπαβασιλείου

Ανάθεμα. Καλώς ή κακώς, εξαπολύεται πανταχόθεν κατά του πελατειακού κράτους. Κι όμως. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα καθεστώς στοργής και προστασίας που απέχει παρασάγγας από την ψυχρότητα των κλασικών πολιτειακών μορφωμάτων. Πρόκειται για ένα είδος θεσμοθετημένης «φιλανθρωπίας», για μια πολιτεία αγάπης. Μόνο που: 1) Αυτή η φιλανθρωπία υλοποιείται με ξένα λεφτά, δηλαδή του Δημοσίου (που στην Ελλάδα, κατά τον Παπαδιαμάντη, δεν είναι κανενός, αφού είναι όλων μας, πλην, θα προσθέταμε εμείς, των φοροφυγάδων) και, εν ανάγκη, με δανεικά.
2) Η αγάπη, στην προκειμένη περίπτωση, δεν χορηγείται δωρεάν, αλλά με αντάλλαγμα την ψήφο και την εν γένει πολιτική υποστήριξη. Καταστρατηγείται, δηλαδή, η θεμελιακή αρχή του αποστόλου Παύλου, σύμφωνα με την οποία η αγάπη «ου ζητεί τα εαυτής». Αυτές οι παρεκκλίσεις, βέβαια, δεν είναι ικανές να αλλοιώσουν τον πυρήνα της θαλπωρής που χαρακτηρίζει τη σχέση του πελατειακού καθεστώτος με τους υπηκόους του.

Απροσωπία. Η πελατειακή δομή αναβαθμίζει προφανώς τον πολίτη σε πελάτη και μετατρέπει τον πολιτικό σε αγαπητικό, προστάτη ή προαγωγό του λαού. Ετσι ο τελευταίος μπορεί ανέτως να ισχυρίζεται, όταν γίνει η στραβή, ότι «μαζί τα φάγαμε». Κάποιοι καθαρολόγοι πουριτανοί σπεύδουν να χαρακτηρίσουν τη συνθήκη αυτή ανομική, συνενοχική ή διεφθαρμένη. Κι όμως. Εδώ λανθάνει μια σοφία που συνδέεται με τη λατρεία του συγκεκριμένου. Πολίτης, στο πλαίσιο αυτού του συστήματος αξιών, είναι μια αφηρημένη, θεωρητική, απρόσωπη ιδιότητα. Αντίθετα, ο πελάτης έχει πάντα και πρόσωπο και δίκιο. Ο μαγαζάτορας-αποδέκτης του σταυρού προτιμήσεώς του είναι εδώ για να του το αναγνωρίσει, να τον διορίσει και γενικά να τον φροντίσει ποικιλοτρόπως. Γι' αυτό και μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε το παράπονο (βλ. λήμμα) μιας χώρας που διασύρεται και λιθοβολείται μόνο και μόνο επειδή αγάπησε και αμάρτησε τόσο πολύ για τα παιδιά της.

Παράπονο. «Ολα κι όλα! Δύο αιώνες έκανα τα πάντα για να μην υπάρχω! Για να μην μπορεί να με παίρνει κανένας στα σοβαρά! Σας διόρισα, άξιους και ανάξιους. Σας κουβαλώ στον κόρφο μου όλους, ακόμη και τους επίορκους, τους ανισόρροπους και τα λαμόγια. Βλέπετε τι μάχη δίνω με την τρόικα για να μη σας στείλω στα σπίτια σας! Ακόμη και σήμερα που καίγεται το πελεκούδι. Κι όσους με σνομπάρατε και δεν καταδεχτήκατε να γίνετε πελάτες μου, σας άφησα τα περιθώρια να με κλέβετε. Να φοροδιαφεύγετε. Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω τους βλαμμένους που, αρνούμενοι και τον διορισμό και τη φοροκλεψιά, ήθελαν να το παίζουν περήφανοι, δήθεν "έντιμοι και συνεπείς". Τους ανέχτηκα, όμως, κι αυτούς. Ολους σάς ανέχτηκα. Σας θυμίζω πώς με αποχαιρέτησε ο μεγάλος Ζαμπέτας: "Γεια σου κι εσύ Ελλάδα, που μας ανέχτηκες!" Κι έχετε το θράσος να μου λέτε σήμερα ότι δεν είμαι κυρίαρχη; Οτι με βάλαν από κάτω τα ξένα αφεντικά; Ντροπή σας!» (Από τον «Μονόλογο της πληγωμένης χώρας», που βρίσκεται σε εξέλιξη, ας πούμε κάτι σαν work-in-progress).

σκέψη. Είναι συνάρτηση της διανοητικής επάρκειας και της «ηθικής ευφυΐας», όπως λέει ο ισπανός συγγραφέας Ενρίκε Βίλα-Μάτας. Ο αχρείος, όσα εργαλεία κι αν διαθέτει, είναι ηττημένος προκαταβολικά σ' αυτό το παιχνίδι. «Βόδι μού πατάει τη γλώσσα», λέει ο ήρωας του Αισχύλου, που θα πει: «Τα 'χω πιάσει και δεν μπορώ να μιλήσω - άρα ούτε να σκεφτώ».

Συμπτώσεις. Αναρωτιόμασταν την περασμένη εβδομάδα αν μία χώρα μπορεί, όπως μία τράπεζα, να χωριστεί σε «καλή» και «κακή» με όλα τα εντεύθεν παρεπόμενα. Πριν αλέκτορα φωνήσαι, η στήλη μαθαίνει ότι κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο του Bill Emmott με τίτλο «Good Italy, Bad Italy» («Καλή Ιταλία, κακή Ιταλία»), που αναφέρεται στη γειτονική μας (και, εν πολλοίς, ομοιοπαθή) χώρα. Ο συγγραφέας είναι πρώην διευθυντής σύνταξης του περιοδικού «Economist». Οι πρώτες πληροφορίες μιλούν για μια διεξοδική ανάλυση της «ιταλικής περίπτωσης» που έχει αρκετές αναλογίες με την ελληνική σε ό,τι αφορά τη διαφθορά, την πελατειακότητα και την απαξίωση της πολιτικής. Με ό,τι νεότερο θα επανέλθουμε.

Υστερόγραφο. Η στήλη δεν θα ασχοληθεί με τον διάλογο που έγινε μεταξύ διακεκριμένων αντιπροσώπων του έθνους, μελών του ίδιου κόμματος, στους χώρους του ελληνικού Κοινοβουλίου. Οχι, δεν περιμένει την αυθεντική απόδοση των λεχθέντων. Απλώς, οι αρχές της της υπαγορεύουν να σέβεται τις πεσμένες βελανιδιές και τα πάσης φύσεως μπάζα.

Πηγή: www.tanea.gr

Δημοσιεύτηκε στις 29/09/2012