Το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Πόλης

 

Η προβοκάτσια στη Θεσσαλονίκη και το πρώτο μήνυμα 

για την Κύπρο   

 

 

Στις 6 Σεπτεμβρίου συμπληρώνονται 57 χρόνια από τη φρικτή εκείνη νύκτα της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου 1955 οπότε ο φιλήσυχος και νομοταγής Ελληνισμός της Πόλης δέχτηκε ξαφνικά και απρόκλητα επίθεση από μαινόμενο τουρκικό όχλο που πυρπολούσε και λεηλατούσε κάθε τι το ελληνικό και ορθόδοξο. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του στρατοδίκη Σαλίμ Μπάσολ που έκρινε ένοχους για τα γεγονότα τους Αντνάν Μεντερές (Πρωθυπουργό) και Φατίν Ρουστού Ζορλού (ΥΠΕΞ). «Τα όσα συνέβησαν εκείνη τη νύκτα δεν τα έχουμε διαπράξει στη μακραίωνη ιστορία μας ούτε σε χώρες που είχαμε εισβάλει».
Η βία, το μίσος, το πάθος του τουρκικού όχλου κατά των Ελλήνων της Πόλης, όπως εκδηλώθηκαν στις 6-9-55, αποτελούν για την Τουρκία μια ακόμη σελίδα ντροπής. Τη βαρβαρότητα των Τούρκων της νύκτας εκείνης αδυνατεί να συλλάβει η φαντασία του πολιτισμένου ή έστω ημιπολιτισμένου ανθρώπου.
Αιτία των Σεπτεμβριανών ήταν η πρόθεση της Τουρκίας να διαμηνύσει στη διεθνή κοινότητα ότι ενδιαφέρεται για την Κύπρο και το συλλαλητήριο της 6ης Σεπτεμβρίου ήταν η δήθεν έκφραση της αγανάκτησης του τουρκικού λαόυ στις προσπάθειες κάποιων να παραβλέψουν την οντότητα της τ/κ κοινότητας. Η ημερομηνία δεν ήταν συμπτωματική. Τις μέρες εκείνες Ελλάδα-Αγγλία και Τουρκία συζητούσαν στο Λονδίνο το Κυπριακό.
Στα μέσα του Αυγούστου του 1955 ο πρέσβης της Τουρκίας στο Λονδίνο Χαϊρί Ουργκιουπλούογλου και ο σύνδεσμος «Η Κύπρος είναι τουρκική», που δραστηριοποιoύνταν στην Τουρκία, διαδίδουν ότι την 28η Αυγούστου οι Ελληνοκύπριοι θα σφάξουν τους Τουρκοκύπριους. Όταν δεν συνέβη τίποτα στις 28 Αυγούστου, ανέβαλαν τη σφαγή (!) για την 30ή Αυγούστου. Οι μεγαλουπόλεις της Τουρκίας, και κυρίως η Πόλη, είχαν γεμίσει με αφίσες που παρουσίαζαν τον χάρτη της Κύπρου κόκκινο και στη μέση το λευκό αστροφέγγαρο. Αυτοκόλλητα στις βιτρίνες ελληνικών καταστημάτων καλούσαν τους Τούρκους να μην συναλλάσσονται με αυτά επειδή «κάθε γρόσι που δίνετε στους γκιαούρηδες, γίνεται σφαίρα κατά των αδελφών μας στην Κύπρο». Όταν δεν συνέβη η γενοκτονία, την 30ή Αυγούστου άρχισε να διαδίδεται ότι οι Ελληνες της Πόλης μαζεύουν χρήματα, τα οποία μέσω Πατριαρχείου και ελληνικού προξενείου στέλνουν στην Κύπρο, για να εφοδιαστούν οι άνδρες της ΕΟΚΑ με πυρομαχικά και όπλα, τα οποία θα χρησιμοποιήσουν

κατά των Τ/κ. Τα τ/κ φύλλα της εποχής προετοίμαζαν το έδαφος. Για να έχει επιτυχία η οργάνωση του συλλαλητηρίου έπρεπε να προκληθεί ένα σημαντικό επεισόδιο με θύματα Τούρκους. Μελετήθηκαν πολλά σενάρια. Κάποιοι άρρωστοι εγκέφαλοι συνέλαβαν την ιδέα να τοποθετήσουν μικρό εκρηκτικό μηχανισμό στο σπίτι που λέγεται ότι γεννήθηκε ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη (αριθμός Τούρκων επιστημόνων και ερευνητών αμφισβητεί κατά πόσο γεννήθηκε στο σπίτι αυτό). Η έκρηξη σημειώθηκε στις 0.10΄της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου. Από ανακρίσεις που ακολούθησαν απεδείχθη ότι το καψούλι δυναμίτη τοποθετήθηκε από τον φύλακα του προξενείου, ονόματι Χασάν Ουτσάρ από την Κομοτηνή και έτυχε βοήθειας από τον πράκτορα της ΜΙΤ Οκτάι Εγκίν. Για τη δράση του αυτή ο Εγκίν προσλήφθηκε στο τουρκικό ΥΠΕΞ και στη συνέχεια ανέλαβε Νομάρχης Νεάπολης (Νεβσεχίρ) Καππαδοκίας. Όπως κάθε χρόνο έτσι και τον Σεπτέμβριο του 1955 η μειονότητα αρχίζε τις ετοιμασίες για την έναρξη του νέου σχολικού έτους. Πολλοί Έλληνες παραθέριζαν ακόμη στον Βόσπορο και τα Πριγκηπόνησα. Τα καταστήματα στη Μεγάλη του Πέραν οδό, στην πλειονότητά τους ελληνικά, ετοίμαζαν τις βιτρίνες για τη φθινοπωρινή σεζόν. Από το πρωί της 6ης Σεπτεμβρίου η οδός αυτή είχε μια ασυνήθιστη κίνηση, χωρίς ωστόσο οι Έλληνες καταστηματάρχες να υποψιαστούν οτιδήποτε, αν και η συμπεριφορά και περιβολή του πλήθους ήταν κάτι το ασυνήθιστο για την κοσμοπολίτικη αυτή οδό. Γύρω στις 4 το απόγευμα εκατοντάδες εφημεριδοπώλες ξεχύθηκαν στους δρόμους κραδαίνοντας την εφημερίδα «Ισταμπούλ Εξπρές», η οποία με πηχυαίους τίτλους πληροφορούσε τους αναγνώστες: «Ζημιές από βόμβα στο σπίτι του πατέρα μας Ατατούρκ».
Οι συγκεντρωθέντες στην πλατεία Ταξίμ περίμεναν την κυκλοφορία της εφημερίδας για να αρχίσουν το έργο τους. Το σύνθημα για το πογκρόμ δόθηκε από τον Μουρσίτ Γκιολγκετσέν «Ηaydi arkadaslar, yuruyun» (Μπρος , φίλοι, προχωρήστε). Με το σύνθημα αυτή η Πόλη μετατράπηκε σε επίγεια κόλαση. Χιλιάδες κουβαλητοί από την Ανατολία, εργατοϋπάλληλοι των κρατικών εργοστασίων στους οποίους χορηγήθηκε ειδική άδεια, όπως και κατάδικοι που συμμετείχαν στα γεγονότα με ειδική άδεια εξόδου, φανατικοί μουσουλμάνοι, κλέφτες, φονιάδες, βιαστές, μέλη κομμάτων, οργανώσεων… για μια ολόκληρη νύκτα δεν άφησαν τίποτα όρθιο, αρκεί να ήταν ελληνικό και ορθόδοξο. Πρώτος στόχος τους ήταν η Αγία Τριάδα, η οποία βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από την πλατεία Ταξίμ. Αφού τη λήστεψαν, την κατέστρεψαν και στη συνέχεια την παρέδωσαν στις φλόγες. Την ίδια τύχη είχε και το παραπλεύρως Παρθεναγωγείο Ζάππειο. Οι βάνδαλοι δεν σεβάστηκαν ούτε Εκκλησίες, ούτε Μονές, ούτε Αγιάσματα, ούτε καν τα νεκροταφεία, εξ ου και το βιβλίο του Χαντί Ουλούεγκιν που αναφέρεται στα Σεπτεμβριανά φέρει τον τίτλο «Τα σκυλιά των τάφων». Τα εμπορεύματα των ελληνικών καταστημάτων καταστράφηκαν, ρίχτηκαν στους δρόμους. Ο συγγραφέας Γιλμάζ Καρακογιουνλού γράφει: «Οι δρόμοι ήταν καλυμμένοι μέχρι τα γόνατα με ό,τι βάλει ο νους σας. Στα πόδια μου ένιωθα την ίδια αντίσταση που νιώθει κάποιος όταν περπατά στη θάλασσα».


Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 02/09/2012