«Η τρόικα ζητούσε το αδύνατο - Οι Ευρωπαίοι να σταματήσουν την κατήχηση»

Krugman Paul Πολ 

Κρούγκμαν: Βάζοντας τέλος στον εφιάλτη της Ελλάδας 

«Η τρόικα, ενώ προσποιούνταν την έξυπνη και ρεαλιστική, πλάσαρε μια οικονομική φαντασίωση. Και ο ελληνικές λαός πληρώνει το τίμημα για αυτές τις αυταπάτες της ελίτ» λέει ο νομπελίστας αμερικανός οικονομολόγος.

ΤΟ ΒΗΜΑ - The New York Times

Ο Αλέξης Τσίπρας είναι ο πρώτος ευρωπαίος ηγέτης που εκλέγεται πρωθυπουργός με ρητή υπόσχεση να αμφισβητήσει τις πολιτικές λιτότητας που έχουν επικρατήσει από το 2010. Και θα υπάρξουν, φυσικά, πολλοί που θα τον προειδοποιήσουν να εγκαταλείψει αυτή την υπόσχεση και να συμπεριφερθεί «υπεύθυνα».



Αλλά τι αποτέλεσμα είχε, μέχρι σήμερα, αυτή η υπευθυνότητα; Για να κατανοήσουμε τον πολιτικό σεισμό στην Ελλάδα, χρήσιμο είναι να δούμε την συμφωνία της Ελλάδας τον Μάιο του 2010 με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με την οποία η λεγόμενη τρόικα επέκτεινε τα δάνεια προς τη χώρα σε αντάλλαγμα για έναν συνδυασμό λιτότητας και μεταρρυθμίσεων. Είναι ένα αξιομνημόνευτο έγγραφο, αξιομνημόνευτο με τον χειρότερο τρόπο. Η τρόικα, ενώ προσποιούνταν την έξυπνη και ρεαλιστική, πλάσαρε μια οικονομική φαντασίωση. Και ο ελληνικές λαός πληρώνει το τίμημα για αυτές τις αυταπάτες της ελίτ.

Βλέπετε, οι οικονομικές προβλέψεις υπέθεταν ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να επιβάλει σκληρή λιτότητα με μικρή επίδραση στην ανάπτυξη και την απασχόληση. Η Ελλάδα ήταν ήδη σε ύφεση, όταν επιτεύχθηκε η συμφωνία, αλλά οι προβλέψεις θεωρούσαν ότι αυτή η κρίση θα τελείωνε σύντομα - ότι θα υπήρχε μόνο μια μικρή συρρίκνωση το 2011, και ότι μέχρι το 2012 η Ελλάδα θα είχε ανακάμψει. Οι προβλέψεις παραδέχονταν ότι η ανεργία θα αυξανόταν σημαντικά, από 9,4% το 2009 σε σχεδόν 15% το 2012, αλλά στη συνέχεια θα άρχιζε να μειώνεται αρκετά γρήγορα.

Το πραγματικό αποτέλεσμα ήταν ένας οικονομικός και ανθρώπινος εφιάλτης. Αντί να τελειώσει το 2011, η ελληνική ύφεση επιταχύνθηκε. Μέχρι το 2014, η συνολική ανεργία έφτασε στο 28% και η ανεργία των νέων αυξήθηκε σε σχεδόν 60%. Η ανάκαμψη που βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη μόλις και είναι ορατή, και δεν προσφέρει καμμία προοπτική επιστροφής στα προ της κρίσης επίπεδα διαβίωσης για το άμεσο μέλλον.

Η τρόκα ζητούσε το αδύνατο

Τι πήγε στραβά; Ακούω αρκετά συχνά ισχυρισμούς σύμφωνα με τους οποίους η Ελλάδα δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της, ότι απέτυχε να κάνει τις υπεσχημένες περικοπές δαπανών. Τίποτα δεν απέχει περισσότερο από την αλήθεια. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα επέβαλε άγριες περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες, στους μισθούς των εργαζομένων και στις κοινωνικές παροχές. Χάρη στα επανειλημμένα κύματα λιτότητας, οι δημόσιες δαπάνες μειώθηκαν πολύ περισσότερο από ό,τι προέβλεπε το αρχικό πρόγραμμα, και είναι σήμερα περίπου 20% χαμηλότερες από ό,τι ήταν το 2010.

Και όμως, το ελληνικό πρόβλημα χρέους είναι σε χειρότερη κατάσταση από ό,τι ήταν πριν από την έναρξη του προγράμματος. Ενας λόγος είναι ότι η οικονομική βουτιά έχει μειώσει τα έσοδα: η ελληνική κυβέρνηση συλλέγει ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ σε φόρους από ό,τι στο παρελθόν, αλλά το ΑΕΠ έχει μειωθεί τόσο γρήγορα ώστε η συνολική είσπραξη φόρων είναι μικρότερη. Επιπλέον, η πτώση στο ΑΕΠ σημαίνει ότι ένας βασικός δημοσιονομικός δείκτης, ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ, συνεχίζει να αυξάνεται.

Και εδώ είναι το θέμα: Αν η τρόικα ήταν πραγματικά ρεαλιστική, θα είχε αναγνωρίσει ότι ζητούσε το αδύνατο. Δύο χρόνια μετά την έναρξη του ελληνικού προγράμματος, το ΔΝΤ αναζήτησε ιστορικά παραδείγματα όπου προγράμματα ελληνικού τύπου, απόπειρες να αποπληρωθεί το χρέος μέσω της λιτότητας χωρίς σημαντική ελάφρυνση του χρέους ή πληθωρισμό, είχαν πετύχει. Δεν βρήκε κανένα.

Οι Ευρωπαίοι να σταματήσουν την κατήχηση

Ετσι τώρα που κέρδισε τις εκλογές ο Τσίπρας, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι καλά θα κάνουν να σταματήσουν την κατήχηση, ζητώντας του να φερθεί υπεύθυνα και να συμφωνήσει με το πρόγραμμά τους. Το γεγονός είναι ότι δεν έχουν καμμία αξιοπιστία. Το πρόγραμμα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα ποτέ δεν είχε νόημα, ούτε πιθανότητα να πετύχει.

Αν μη τι άλλο, το πρόβλημα με τα σχέδια του ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να είναι ότι δεν είναι αρκετά ριζοσπαστικά. Η ελάφρυνση του χρέους και η χαλάρωση της λιτότητας θα μειώσουν τον οικονομικό πόνο, αλλά είναι αμφίβολο αν θα είναι επαρκή για να παράγουν μια ισχυρή ανάκαμψη. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι σαφές τι περισσότερο μπορεί να κάνει η όποια ελληνική κυβέρνηση, εκτός και αν είναι διατεθειμένη να εγκαταλείψει το ευρώ, και ο ελληνικός λαός δεν είναι έτοιμος για αυτό.

Ακόμα και έτσι, απευθύνοντας έκκληση για μια μεγάλη αλλαγή, ο Τσίπρας είναι πολύ πιο ρεαλιστής από τους αξιωματούχους που θέλουν να συνεχιστεί η λιτότητα μέχρι να ανέβει το ηθικό. Η υπόλοιπη Ευρώπη θα πρέπει να του δώσει την ευκαιρία να βάλει τέλος στον εφιάλτη της χώρας του.